Kirizy Any Sabah Taorian'ny Olana Saro-bahàna Tany Malezia Niaraka Tamin'ireo Filipiana Mitam-piadiana

Ity lahatsoratra ity da ampahany amin'ny tatitra manokana momba ny Fifandraisana Iraisam-pirenena & Fandriampahalemana.

Map of Sabah and the standoff in Lahad Datu. Photo from Wikipedia

Saritanin'i Sabah sy ireo olana saro-bahàna any Lahad Datu. Avy tamin'ny Cmglee tao amin'ny Wikipedia (CC BY-SA 3.0)

Tamin'ny 9 Febroary 2013, Filipiana 200 mitam-piadiana mpikambana ao amin'ilay antsoina hoe Tafi-panjakàn'i Sulu no nanjanaka ny Lahad Datu any Sabah (Borneo Avaratra) ary nanambara tamin'ny anaran'ny Soltàna Sulu, Jamalul Kiram III, fa azy ireo tany ireo.

Sabah dia tao anatin'ny Federasiona Maleziana efa hatramin'ny taona 1963. Fa ny Soltanà Sulu, izay any Filipina Atsimo, dia nanohy ireo fitakiny ara-tantara sy ny fananana ity faritany ity. Ankoatr'izay, Filipina dia mbola tsy nametraka am-pahibemaso ny fitakiany ny fananany ny faritanin'i Sabah.

Mandritra ny roa tokom-bolana, ny governemanta Maleziana dia nangataka ireo Filipiana mitam-basy tany Lahad Datu mba hilavo lefona. Nefa tamin'ny 5 Martsa, nanafika ity vondrona ity ireo tafika ary namàrana ilay fanjanahana. Ny fifandonana sy ireo hetsiky ny tafika taorian'izay dia voalaza fa niteraka famoizana ain'olona maherin'ny 60, ka anisan'izany ny mpitandro filaminana 8 Maleziana.

Tsy ela ny Minisitry ny Raharaha Ivelany Maleziana dia nilaza ireo Filipiana nitam-basy ho mpampihorohoro. Nanameloka ny fanjanahana ihany koa ny governemanta Filipiana – izay mamarana fifanaraham-pilaminana amin'izao fotoana izao miaraka amin'ireo Silamo mpitaky fizakàn-tena any amin'ny faritra atsimon'ny firenena. Ny filoha Benigno S. Aquino III dia nanameloka ireo “olona liana” miray loha amin'ny fitantanan'ilay nialoha azy tamin'ny “firaisana tsikombakomba” hitarihana korontana tany Sabah:

Fantatray fa misy ireo miray tsikombakomba mba hitondràna anay amin'izao toe-draharaha izao — raharaha izay tsy misy vahaolana tonga dia vonona eo noho eo. Ny sasany amin'izy ireo dia fantatsika, ny hafa kosa mbola mihaodihaody anaty haizina.

Ho an'ireo olona ambadik'izao, na amin'izao fotoana izao aza, hoy aho mantsy anareo hoe: tsy hahomby ianareo. Tompon'andraikitra daholo ireo rehetra nanimba ny firenenay.

Mahagaga fa tsy mbola nolavin'ny Praiminisitra Maleziana Najib Razak ny fanambaràna fa ireo mpanao politika mpanohitra dia niray loha tamin'ny Soltàna Sulu mba hanakorontanana ny firenena ary handrodànana ny fiaraha-mitantana fitondràna mialohan'ny fifidianana faobe amin'ity taona ity.

Filipino activists protest the alleged human rights abuses suffered by Filipino residents in Sabah. Photo shared by Bayan

Filipiana mafana fo manohitra ireo fanitsakitsahana zon'olombelona ataon'ireo Filipiana monina any Sabah. Sary avy amin'i Bayan

Olana amin'ny maha-olombelona

Niteraka kirizy teo amin'ny maha-olombelona ihany koa ireo olana saro-bahàna tany Lahad Datu rehefa nisy mponin'i Sabah maromaro manana fiaviana Filipiana nosamborina ary Filipiana mpifindra monina maherin'ny 1500 nitady fialofana tany Filipina. Misy koa ny filazàna fa manitsakitsaka zon'olombelona ireo mpitandro filaminana Maleziana, fanambaràna izany nolavin’ny governemantan'i Kuala Lumpur mafy dia mafy. Niresaka momba ny akon'ny hetsiky ny tafika tamin'ireo mponin'i Sabah ihany koa ny Fiombonan'ireo Fikambanana Mpiaro Zon'olombelona any Sabah:

Niteraka sakana maro ny hetsika miaramila sy ny fisian'ny mpitandro filaminana, manakana ny fivezivezen'ireo olona teratany amin'ny fitadiavany sakafo, fiotazana, fihazàna ary fanjonoana. Hiteraka tsy fahampian-tsakafo ho azy ireo izany famerana ny fivezivezena izany.

Araka izany dia miteraka olana ny resaka Sabah, tsy ho an'ny Malezia ihany fa ho an'ny Filipina koa, ho an'ny hoavy tsy ho ela. Ohatra, Carol Araullo avy ao amin'ny fiaraha-mitantana Bayan miandany havia dia manameloka an'i Aquino ho tsy niraharaha ireo fitakian'ny Filipina ny faritany:

Maro ireo manomboka milaza fa tsy resy lahatra mihitsy ny fitondràna Aquino fa mitombina ny fitakian'i Sabah ary tsy hoe teny voatandrina ihany ilay nilazàna izany ho “tsy avotra intsony”, mampiseho ny “tsifahalalàna na tsifahaizana” araka ny ahian'ny Soltàna Jamalul Kiram III, fa fomba fijerin'ny fitondràny ary fitsipika momba ilay raharaha mihitsy aza.

R Kengadharan dia mametraka ireto fanontaniana ireto ho an'ny fitondràna Maleziana:

Ahoana ny fomba nidiran'ireo mpanafika mitam-piadiana ny morontsiraka nefa tsy nahalala izany akory ny tafika an-dranomasintsika?

Inona no nahazo an'ireo sampam-pitsikilovana ato amintsika sy any amin'ny faritany?

Iza no namatsy fitaovam-piadiana an'ilay Sulu misora-tena ho soltàna?

Iza no manome fampiofanana fiadiana ho an'ireo mpanafika mitam-basy any Sulu?

Mba hisorohana ny olana sahala amin'izany any aoriana, mety hoe tonga ny fotoana ho an'ireo mpitondra any Malezia sy Filipina mba hamahàna amin'izay ny olan'i Sabah, indray mandeha tsy miverina.

ISN logoIty lahatsoratra ity sy ireo dikanteniny amin'ny teny Espaniola, Arabo ary Frantsay dia nohafaran'ny Tambajotra Iraisam-pirenena ho an'ny Fandriampahalemana (ISN) ho isan'ny fiaraha-miasa mba hanintonana ny fanehoan-kevitr'ireo olom-pirenena mikasika ny fifandraisana iraisam-pirenena sy ny olan'ny fandriampahalemana maneran-tany. Ity lahatsoratra ity dia nivoaka voalohany indrindra tao amin'ny balogin'ny ISN, raha hijery lahatsoratra hafa sahala amin'ity dia jereo ato.

Atombohy ny resaka

Mpanoratra, azafady Hiditra »

Torolalana

  • Miandry fanekena ny hevitra rehetra. Aza alefa in-droa ny hevitra.
  • iangaviana ianao haneho fifanajàna amin'ny hevitra rehetra. Tsy ekena ny hevitra feno fankahalàna, vetaveta, mamely olona manokana.